Hieronder geven we je antwoord op een aantal veelgestelde vragen over overlijdensrisicoverzekeringen.

Hoe kun je de heffing van erfbelasting voorkomen?

Door de fictiebepaling in de Successiewet wordt een uitkering vanuit een overlijdensrisicoverzekering geacht krachtens erfrecht te zijn verkregen. Dit brengt met zich mee dat er erfbelasting verschuldigd is over de uitkering. Waarbij er in relatie tot de uitkering sprake moet zijn van onttrekking van het vermogen van de erflater (de overleden partner). Een technisch verhaal dat ik graag verder toelicht.

Het begint met de vraag wie de premies voor de overlijdensdekking verschuldigd is.

• Als dit de overledene zelf was, dan zijn de premies onttrokken uit zijn of haar vermogen. En is er dus erfbelasting verschuldigd.

• Is iemand anders dan de overledene de premie verschuldigd dan zijn de premies niet onttrokken uit zijn of haar vermogen en is er geen erfbelasting verschuldigd.

Ik spreek hierbij bewust over premie verschuldigd zijn en niet over premie betalen. Van wiens rekening de premie betaald wordt is niet van belang. Het gaat erom wie de premie contractueel verschuldigd is. Meestal is dit de verzekeringnemer. Dit betekent dus dat als iemand anders dan de verzekerde de verzekeringnemer van de polis is de heffing van erfbelasting voorkomen kan worden.

Juiste polisopmaak

Verzekeringnemer = A
Verzekerde = B

Wil je klant toch liever zelf de zeggenschap over de verzekering houden en dus verzekeringnemer blijven, dan kun je een afwijkende premiebetaler opnemen op de polis.

Verzekeringnemer = A
Verzekerde = A
Premiebetaler = B

Zijn er twee verzekeringnemers? Dan kun je door premiesplitsing aan te vragen ervoor zorgen dat op de polis wordt vermeld dat elke verzekeringnemer de premie voor de andere verzekerde verschuldigd is.

Zelfstandig vermogen

Naast een juiste polis opmaak is het nog van belang of degene die de premie verschuldigd is, dit vanuit een zelfstandig vermogen kan doen. Zijn je klanten gehuwd in gemeenschap van goederen, dan is er vanaf de huwelijksdatum sprake van een gezamenlijk vermogen. De premies worden dan altijd vanuit dat gezamenlijke vermogen voldaan. In dat geval kan erfbelasting nooit volledig worden voorkomen. Wel wordt er in dat geval maar 50% van de uitkering belast met erfbelasting.

Zijn er huwelijkse voorwaarden gemaakt, of is er een samenlevingscontract? Dan is het belangrijk om goed vast te leggen dat de premies juist niet vanuit een gezamenlijk vermogen worden voldaan. Op die manier kan de heffing van erfbelasting in combinatie met de juiste polisredactie volledig worden voorkomen.

Welke overlijdensrisicoverzekering past bij een huurder?

Waar kopers verplicht advies krijgen over de impact van overlijden bij hun hypotheekadvies, hebben huurders die luxe niet. Uit marktonderzoek in opdracht van TAF door Ipsos blijkt dat in 2022 slechts vijf procent van de huurders een overlijdensrisicoverzekering heeft. Toch willen ook zij graag in hun huis blijven wonen als de partner overlijdt, iets dat door de alsmaar stijgende huren moeilijk kan worden als er een inkomen wegvalt.’

Inkomensgat voor pensioendatum

Vooral als de partner overlijdt vóór de pensioendatum is de inkomensachteruitgang voor de nabestaanden vaak ingrijpend. En dit komt vaker voor dan je denkt: 1 op 10 Nederlanders haalt de pensioendatum helaas niet. Dat zorgt vaak voor veel financiële ellende, vooral als er (minderjarige) kinderen in het spel zijn die (financieel) afhankelijk zijn van hun ouders. Maar eigenlijk is een overlijdensrisicoverzekering nuttig voor iedereen die iemand heeft die (financieel) afhankelijk van hem of haar is. Dat kan ook een geliefde, hulpbehoevende ouder of zakenpartner zijn.

Wettelijke- en werkgeversregelingen schieten vaak tekort

Door versobering van de Algemene nabestaandenwet (Anw), komt momenteel circa driekwart van de weduwen en weduwnaars niet in aanmerking voor een Anw-uitkering van de overheid. Het inkomensverlies dat hierdoor ontstaat wordt lang niet door alle werkgevers afgedekt in het nabestaandenpensioen. Ook door het wisselen van werkgever en echtscheiding kan er een tekort in nabestaandenpensioen ontstaan. Hierdoor krijgen veel nabestaanden te maken met een flink inkomensgat als hun partner voor de pensioendatum overlijdt. Denk ook aan de nabestaanden van een zzp’er. Bijna de helft van de zzp’ers bouwt helemaal geen pensioen op, laat staan een nabestaandenpensioen.

Onvoldoende bewust van de risico’s van overlijden

Bij huurders is er vaak geen besef dat het betalen van de huur in gevaar kan komen door het overlijden van een van de kostwinners. Sterker nog: 31 procent van de huurders zonder ORV geeft juist het feit dat ze in een huurwoning wonen, als reden aan waarom ze vinden dat ze geen ORV nodig hebben. (Martktonderzoek door Ipsos in 2022).

Het is dan ook belangrijk om deze doelgroep bewust te maken van het risico van overlijden. Want een overlijdensrisicoverzekering zorgt ervoor dat de nabestaanden het financieel redden als de verzekerde overlijdt. Iedereen zou moeten weten dat zo’n oplossing er is en wat het inhoudt. Zodat ze een weloverwogen besluit kunnen nemen om zich wel of niet te verzekeren. Helaas weet ruim een kwart van de mensen die nog geen ORV bezitten, niet goed wat zo’n verzekering precies inhoudt, zo blijkt uit het marktonderzoek van Ipsos. Met name onder jongeren en huurders is de onbekendheid relatief groot. Bovendien geeft 16 procent van de mensen zonder ORV als reden hiervoor aan, dat zij er simpelweg nog nooit over nagedacht hebben. Hier liggen dus kansen voor jou als adviseur.

Welke overlijdensrisicoverzekering?

Een overlijdensrisicoverzekering met een eenmalige uitkering ter hoogte van bijvoorbeeld 10 jaar de huur, kan een geschikte oplossing zijn. Het gevaar van een bedrag ineens is dat de verleiding groot is om het voor andere doeleinden te gebruiken dan de huur: een nieuwe auto of een verre vakantie komen ineens binnen handbereik. Om er zeker van te zijn dat het gebruikt wordt als maandelijkse inkomensaanvulling of als zekerheid voor het doorbetalen van de huur. Kenmerkend aan deze verzekering is dat deze niet ineens uitkeert bij overlijden, maar elke maand. Daarmee kan de huur worden doorbetaald of het bedrag kan worden gebruikt als aanvulling op het nabestaandenpensioen. Je kiest zelf welk bedrag je verzekert (tot 10.000 euro per maand) en hoelang wordt uitgekeerd bij overlijden. Dat kan al vanaf vijf jaar, maar ook een levenslange uitkering behoort tot de mogelijkheden. En de prijs? Dat hoeft zeker geen issue te zijn. Een voorbeeld:

Een 25-jarige verzekert zijn nabestaanden tien jaar lang van een uitkering van 1.000 euro per maand als hij overlijdt voor pensioenleeftijd, voor nog geen 9 euro per maand.

Deze overlijdensrisicoverzekering maakt echt het verschil. Het zorgt ervoor dat de nabestaanden kunnen doorleven zonder financiële kopzorgen, want aan het verdriet om het verlies van je dierbare heb je immers al meer dan genoeg.

Hoe zorg je ervoor dat de uitkering bij overlijden bij de juiste persoon terechtkomt?

Aan wie komt de uitkering uit een overlijdensrisicoverzekering toe na het overlijden van de verzekerde? Aan de begunstigde(n) zoals vermeld op het polisblad. Omdat de uitkering uit een overlijdensrisicoverzekering in beginsel niet in de nalatenschap valt, hoeven dit niet de erfgenamen te zijn. Het is daarom belangrijk om de begunstiging goed te regelen bij aanvang van de verzekering. 

Standaardbegunstiging

De meeste verzekeringen worden afgesloten tegen standaardbegunstiging. Dat betekent dat er bij overlijden wordt uitgekeerd aan:

1. Verzekeringnemer

2. Weduwe of geregistreerd partner van verzekeringnemer (op het moment van overlijden)

3. Kinderen van verzekeringnemer

4. Erfgenamen van verzekeringnemer

Is de begunstigde afwezig of weigert deze de uitkering? Dan gaat de uitkering over naar de volgende begunstigde in rij. 

Casus uit de praktijk

Een man (verzekeringnemer en verzekerde) heeft een samenlevingscontract met zijn vriendin. In een testament heeft hij zijn meerderjarige zoon uit een eerder huwelijk onterfd en zijn huidige vriendin benoemd als enige erfgenaam. Wie heeft er recht op de de uitkering als de man overlijdt? 

De uitkering komt toe aan de onterfde zoon. Dit was niet de intentie van de man en dat blijkt ook duidelijk uit zijn testament. Echter, bij een overlijdensrisicoverzekering wordt uitsluitend gekeken naar wat bepaald is in de polis. 

In dit geval had dus niet gekozen moeten worden voor standaardbegunstiging in de polis, maar had hij zijn vriendin moeten aanwijzen als afwijkende begunstigde. 

Afwijkende begunstiging

Bij afwijkende begunstiging komt de uitkering bij het overlijden van de verzekerde toe aan de begunstigde(n) zoals opgegeven bij het aangaan van de verzekering en vermeld op het polisblad.

De verzekeringnemer kan bijvoorbeeld zijn partner met wie hij/zij niet is gehuwd en geen geregistreerd partnerschap heeft als eerste begunstigde aanmerken of zijn/haar kinderen. Je kunt daarbij ook begunstigden gelijk in rang aanwijzen. Alle genoemde begunstigden komen dan tegelijkertijd in aanmerking voor de uitkering.

Ook hier gaat bij afwezigheid van een begunstigde of als een begunstigde de uitkering (schriftelijk) weigert, de uitkering over aan de volgende begunstigde in rij. 

Wijzigingen

Bij een gewijzigde situatie (bijvoorbeeld bij echtscheiding) is het belangrijk om na te gaan of de begunstiging zoals die is aangetekend op de polis, nog wel gewenst is. De begunstiging kan tussentijds gewijzigd worden door de verzekeringnemer. Als er twee verzekeringnemers zijn, moeten zij daarmee wel beiden akkoord gaan. 

Verpanding

Als een polis is verpand aan een hypotheekverstrekker, dan komt de uitkering toe aan de pandhouder. Ook in die situaties is de begunstiging op de polis van belang. Het kan namelijk voorkomen dat de hypotheek al is afgelost voordat de polis tot uitkering komt. Ook kan het zijn dat de uitkering slechts gedeeltelijk aan de hypotheekverstrekker toekomt, bijvoorbeeld bij een gedeeltelijke verpanding of als de hypotheekschuld lager is dan het uit te keren bedrag. In een dergelijk geval wordt het restbedrag uitgekeerd aan de begunstigde(n) op de polis

Wat te doen met de overlijdensrisicoverzekering als partners uit elkaar gaan?

Scheiden betekent niet dat de plicht vervalt om financieel voor elkaar te zorgen. Zeker als alimentatie een groot gedeelte van het inkomen vormt voor de ontvanger, kan het overlijden van de alimentatieplichtige grote financiële gevolgen hebben. De alimentatiebetalingen stoppen dan namelijk. Misschien is er recht op ANW of nabestaandenpensioen, maar de vraag is of dit voldoende is. Om de alimentatie veilig te stellen bij overlijden van de alimentatieplichtige kan de bestaande overlijdensrisicoverzekering worden voortgezet of er kan een nieuwe overlijdensrisicoverzekeringen worden afgesloten. 

Bestaande overlijdensrisicoverzekering voortzetten

Vooral als het afsluiten van een nieuwe overlijdensrisicoverzekering om gezondheidsredenen moeilijk wordt, is het beëindigen van de lopende verzekering niet altijd de beste keuze. Het is goed om te weten dat de verzekering aangepast kan worden, zodat deze goed aansluit bij de nieuwe situatie.

Splitsen of overdragen

Als beide partners verzekerd zijn op de polis dan is de eerste vraag: moet de dekking voor beide partners in stand blijven? Zo ja, dan kan de polis gesplitst worden. Of kan de dekking voor één van de partners komen te vervallen?

Bij verzekeraars kan een bestaande overlijdensrisicoverzekering bij echtscheiding worden gesplitst in twee losse polissen. In plaats van één uitkering zijn er vanaf dat moment twee uitkeringen verzekerd. Er zijn geen nieuwe gezondheidswaarborgen nodig.

Optimale polisredactie

Omdat ex-partners geen beroep meer kunnen doen op de hoge partnervrijstelling is een goed advies over de inrichting van de polis belangrijk. Om erfbelasting te voorkomen is het belangrijk dat er geen premie meer wordt betaald uit het vermogen van de ex-partner (er mag geen premie onttrokken zijn aan het vermogen van de erflater). De nieuwe verzekeringnemer is vanaf het tijdstip van overdracht de premie verschuldigd. Daarnaast is het meestal gewenst dat diegene die het geld zal ontvangen (de begunstigde), zelf verantwoordelijk wordt om de premie te betalen en de wijzigen op de polis door te voeren.

De polisredactie ziet er dan als volgt uit:

• Verzekeringsnemer: alimentatiegerechtigde

• Verzekerde: alimentatieplichtige

• Begunstigde: alimentatiegerechtigde

• Premie verschuldigde: alimentatiegerechtigde

Gemeenschap van goederen
Was men gehuwd in gemeenschap van goederen, dan is eigenlijk altijd iets aan het vermogen van de erflater onttrokken. Het betalen van erfbelasting over de uitkering kan alleen worden voorkomen door de polis over te dragen tegen de waarde in het economische verkeer.

Waarde economisch verkeer = de contante waarde van de premie van de oorspronkelijke verzekering -/- de premie voor een nieuwe verzekering met hetzelfde kapitaal en resterende looptijd.

Daarbij wordt ook rekening gehouden met andere omstandigheden, zoals de gezondheidstoestand van de verzekerde.

Nieuwe overlijdensrisicoverzekering afsluiten

In sommige gevallen past een nieuwe ORV beter bij de nieuwe situatie of is een aanvulling benodigd. Er zijn twee mogelijkheden voor het zekerstellen van de alimentatie bij overlijden:

• Er kan een ‘normale’ overlijdensrisicoverzekering met een eenmalige uitkering worden afgesloten ter hoogte van het totale alimentatiebedrag. Stem de einddatum af op de einddatum van de alimentatieverplichting en laat het bedrag lineair dalen met het maandelijkse alimentatiebedrag of

• Kies voor een polis met maandelijkse uitkering. Deze is speciaal ontwikkeld voor het veiligstellen van partner - en kinderalimentatie na overlijden van de ex-partner. Met verschillende dekkingen kan de polis exact worden afgestemd op de hoogte en duur van de partner- en kinderalimentatie.

In welke situaties is een overlijdensrisicoverzekering verstandig voor ondernemers?

Ondernemers lopen financiële risico's bij overlijden, zowel privé als zakelijk. Met een overlijdensrisicoverzekering worden financiële problemen voor de nabestaanden voorkomen en/of wordt de continuïteit van het bedrijf verzekerd als de ondernemer (of zijn of haar compagnon) overlijdt. Hieronder drie veelvoorkomende doeleinden waarvoor een overlijdensrisicoverzekering afgesloten wordt door de ondernemer (in privé). 

1. Continuïteit onderneming waarborgen

Met de uitkering uit een overlijdensrisicoverzekering kunnen de erfgenamen van een overleden compagnon worden uitgekocht of er kan vervangende arbeidscapaciteit worden ingehuurd als een sleutelfiguur overlijdt. Het doel is dat het bedrijf kan blijven voortbestaan. Hieronder licht ik de compagnon- en keymanverzekering toe.  

• Compagnonverzekering
  Bij het oprichten van een bedrijf met meer dan één eigenaar is een overnamebeding vaak onderdeel van de overeenkomst. Daarin wordt afgesproken dat bij het overlijden van één van de compagnons, de overgebleven compagnons het recht hebben om het aandeel van de overleden compagnon over te nemen van de nabestaanden. Dat kan lastig zijn omdat het geld niet altijd zo maar uit het bedrijf gehaald kan worden zonder dat het voortbestaan van het bedrijf in gevaar komt. Het bedrag dat nodig is om de erfgenamen uit te kopen, kan worden verzekerd met een compagnonsverzekering.

• Keymanverzekering
  Is het resultaat van een bedrijf erg afhankelijk van een bepaalde persoon? Dan kan er een overlijdensrisicoverzekering worden afgesloten op het leven van die persoon. Bij overlijden komt er een bedrag vrij waarmee (tijdelijk) een vervanger kan worden ingehuurd.

2. Compensatie belastingclaim over opgebouwde reserve

Ondernemers mogen jaarlijks een deel van de winst reserveren voor de oudedagsvoorziening. Bij overlijden van de ondernemer wordt de opgebouwde oudedagsreserve opgeheven en wordt dit bedrag opgeteld bij de belastbare winst. Daarover moet fiscaal worden afgerekend. Wanneer hiervoor geen of onvoldoende liquide middelen aanwezig zijn, kan dit nadelige financiële gevolgen hebben. Dit financiële risico kan worden opgevangen door een belastingclaimverzekering. Omdat het bedrag van de oudedagsreserve ieder jaar hoger wordt is een overlijdensrisicoverzekering met een stijgend kapitaal is in dat geval een goede oplossing.

3. Nabestaandenvoorziening

Als een ondernemer zelf niets regelt en ook niet verzekerd is via een beroepspensioenfonds, dan zijn de financiële gevolgen na overlijden vaak groot voor de nabestaanden. Het inkomen valt weg en de vraag is of een eventuele verkoop van de onderneming voldoende oplevert. Met een nabestaandenverzekering blijven de partner en eventuele kinderen goed verzorgd achter als de ondernemer vroegtijdig overlijdt.